Uzrok neplodnosti kod 10-30% parova je neprohodnost jajovoda i nepravilnost građe materice. Do začepljenja jajovoda dolazi najčešće zbog posljedica preboljenih bakterijskih upala ( chlamydia ) ,priraslica uzrokovanih endometriozom ili prethodnim operativnim zahvatima u maloj karlici (laparotomia/laparoscopia ).

Urođene anomalije materice ( dupla materica, jednoroga materica, dvoroga materica,septirana materica ) , tumori materice ( endometrijalni polip, submukozni miom...), te intrauterine priraslice također stvaraju prepreke kod procesa oplodnje. Ako su jajovodi i materica oštećeni ili promjenjeni ne može doći do oplodnje. Spermatozoidi iz vagine kroz cervikalni kanal ulaze u matericu, potom u jajovode pa dolazi do oplodnje. Oplođena jajna ćelija – rana faza embriona kroz jajovode prolazi do materice u kojoj se nastavlja pravilan razvoj trudnoće. Ispitivanje prohodnosti jajovoda moguće je napraviti na nekoliko načina.
Laparoskopskom operacijom – provejru prohodnosti jajovoda metilenskim plavilom najsigurniji je metod ali spada u invazivne metode koje mogu imati komplikacije kao svi operatvni zahvati, zahtjeva hospitalizaciju, bolovanje – period post operatvnog oporavka i zarastanja rana na trbuhu, najskuplja je od svih dostupnih metoda provjere prohodnosti jajovoda. S obzirom da se laparoskopijom ne može prikazati unutrašnjost materice obično se planira u istom aktu još jedan operativni zahvat

Hysteroskopija – operativni zahvat kojim se specijalnom optikom ulazi u šupljinu materice koja se tako pregleda i dijagnostikuje endometrijalni polip, submukozni miom ili septum – pregrada... Iskusnom operateru u idealnim okolnostima potrebno je ½ do 1 h i duže za obavljanje operativnog zahvata, što podrazumjeva da je pacijent u opštoj anesteziji koja također ima svoje rizike. Prednost operativne dijagnostike je višestruka, ukoliko se postavi dijagnoza ( polipa, mioma, septuma, priraslica...) u istom aktu se mogu riješiti.

HSG ( hysterosalpingografija ) radiološka metoda snimanja jodnim kontrastom u razvijenom svijetu je napuštena zbog štetnog zračenja i alergijskih reakcija.

2D HyCoSy ( 2D ultrazvučna Hystero-Salpingo-Contrast-Sonografija ) 2D ultrazvučna metoda provjere prohodnosti jajovoda pomoću sterilnog fiziološkog rastvora je dobra ali nedovoljno pouzdana zbog otežane vizualizacije rastvora u jajovodima. Najjeftinija je od svih metoda ali i najmanje efikasna u postavljanju sigurne dijagnoze.

HyCoSy najnovija je metoda provjere prohodnosti jajovoda i dijagnostike urođenih malformacija materice. Kao kontrastno sredstvo koristi se Ex-Em gel. Ova metoda spada među najsigurnije u postavljanju tačne dijagnoze prohodnosti jajovoda i promjena na materici. HyCoSy se preporučuje svim pacijenticama koje pokušavaju ostati trudne više od 1 godine bez uspjeha.

Kontraindikacije
- trudnoća
- karcinom ženskih polnih organa
- akutna upala u maloj karlici
- infekcija vagine
- pacijentice sa rizičnim faktorima kao što su srčane bolesti, alergije na lijekove...
- vaginalno krvarenje

Priprema za HyCoSy

- prije planirane pretrage potrebno je uzeti briseve vagine i cervixa ( aerobi, CB – clamydia, mycoplsma i ureaplasma ) , kao i PAP- a bris. Snimanje se radi u prvoj proliferativnoj fazi menstrualnog ciklusa od 5-12 dana. Savjetuje se izbjegavanje odnosa prije pretrage ili korišćenje zaštite. Postupak:
- prije zahvata potrebno se izmokriti
- pacijentkinji se uvodi venski put – braunila
- na ginekološkom stolu se sterilnim cusco spekulumom prikaže grlič materice
- vagina i grlić materice se isperu dezinfekcionim rastvorom
- grlić materice se uhvati hvataljkom, materica se sondira
- postavi se specijalni kateter iz kita Ex-Em a ako je potrebna dilatacija cervikalnog kanala pacinetkinja dobije paracervikalnu blokadu ( 1 amp lydocaina )
- nakon postavljanja katetera započinje se s ultrazvučnim pregledom, polako se daje kontrastno sredstvo Ex-Em gel koji prilikom prolaska kroz uske kanale ima osobinu prelaska u pjenasto stanje što olakšava ultrazvučnu vizualizaciju kontrasta. Ponekad je prilikom davanja kontrasta moguć umjereni bol zbog spazma jajovoda, postupak se tada kratko prekida, te nastavlja po prestanku bola.
- Nakon pretrage kateter se izvadi, moguć vodenasti iscjedak iz vagine još dan,dva.
- Braunila se izvadi 1 sat nakon pretrage
Postupak se obavlja ambulantno, tokom postupka pacijentkinja mora osjećati nelagodnost,blaži bol. Nakon pretrage mora ostati 1 sat u ordinaciji radi praćenja. Indicirano je davanje analgetika kod jače bolnosti – individualni pristup. Pacijentkinja je odmah nakon završenog pregleda u mogučnosti da obavlja svoje dnevne aktivnosti.